Het filmjaar 2022

Hoewel we het jaar in een lockdown begonnen, waarin de bioscopen niet open mochten zijn, was dat na het begin van het jaar snel voorbij en kon, zo blijkt nu aan het einde van het jaar, een prachtig filmjaar losbarsten. Ik heb met volle teugen genoten van het filmaanbod; zowel op de streamingdiensten als in de bioscopen en filmtheaters was er steeds weer iets nieuws, leuks te vinden.

Mijn bezoek aan het London Film Festival in oktober, alweer mijn derde keer, was een relevante mijlpaal in mijn filmjaar: zes van de films uit mijn Top 10 heb ik daar gezien. Op FOK! postte ik uit die top 10 een selectie van vijf films, gebaseerd op wat er dit jaar beschikbaar was in de Nederlandse bioscopen of op streamers. (Het stukje wat je nu leest is een bewerking van dat stukje.)

Wat me opvalt is dat ik vooral de kleinere films bovenaan heb laten eindigen - mijn nummer 2 is een film die zelfs maar een paar schamele weken in een handjevol zalen is vertoond, maar waarvan ik gelukkig van het bestaan wist omdat deze in het buitenland in het vorige jaar goed is ontvangen. Eén van mijn films is in Nederland alleen op streaming geweest, maar die heb ik gelukkig op het LFF mogen zien en heeft dus een paar maanden in mijn hoofd kunnen bewijzen dat een plek in de top 5 gerechtvaardigd is.

Wat mijn bovenste tien allemaal niet heeft gehaald is verder nog steeds hartstikke leuk: we kregen dit jaar een geheel nieuwe Batman, die ik uiteindelijk meerdere keren heb gezien. Tom Cruise bewees dat het een goede keuze was om Top Gun: Maverick niet te verkopen aan een streamingdienst; wat gaaf om die op een supergroot scherm te hebben gezien. Ik heb op het filmfestival van Rotterdam een documentaire (Shabu) gezien over een jongen uit mijn eigen wijk; die film kwam ik op het LFF vervolgens ook weer tegen. In animatie was er met een Chip 'n Dales, Turning Red, een nieuwe Minions en Guillermo del Toro's Pinocchio een leuk aanbod.

Er waren ook teleurstellingen. De nieuwe Matrix en de nieuwe van Robert Eggers vielen tegen, net als de Toy Story-spinoff Lightyear. De Harry Potter-spinoffserie Fantastic Beasts bewees dit jaar volkomen zinloos te zijn en waar Guillermo del Toro slaagde, stelde Robert Zemeckis teleur met Pinocchio. Maar ach, elk jaar kent releases die je mijdt omdat ze volgens iedereen tegenvallen (ik moet nog steeds beoordelen of Morbius écht zo slecht is) of die je wel hebt gezien, maar uiteindelijk zonde van je tijd bleken.

Dat gaan we komend jaar natuurlijk ook weer krijgen. Er komt in alle lagen van het filmspectrum weer van alles bovendrijven. Er komen weer overbodige blockbusters met superhelden en kleine maar sterke drama's van onafhankelijke filmmakers. Er komen langverwachte vervolgen en nieuwe sensaties. We gaan naar de bioscoop, het filmhuis of blijven gewoon lekker thuis. We gaan genieten of ons ergeren. Hopelijk meer goeds dan slechts, maar ik ontvang alles weer met open armen.

10. Boiling Point

De eerste van drie films in mijn top 10 die een dinermaaltijd centraal hebben staan. Verteld in realtime portretteert deze film de gang van zaken in een restaurant uit het hoge segment. Alles van hoge werkdruk, tot asociale gasten, tot speciale dieetwensen en een recensent komen langs. Het realtime-aspect is natuurlijk indrukwekkend (deze is écht realtime opgenomen), maar vooral relevant omdat het je de druk van het werken in een restaurant laat voelen.

9. The Menu

Heerlijk sinister, deze film die je eigenlijk in een double bill met Triangle of Sadness moet gaan zien. Een groep restaurantgasten op een privé-eiland wordt een luxediner voorgezet door een arrogante restaurantchef, die meer plannen blijkt te hebben dan alleen een meergangendiner voorschotelen.

8. Living

Een remake van Akira Kurosawa's Ikiru, met Bill Nighy als een stoffige Britse ambtenaar die zich op zijn oude dag realiseert dat hij in zijn leven niet echt heeft geleefd. Hij laat de sleur los en neemt de wereld om zich heen in zich op. Waar hij geniet, geniet ook het publiek.

7. Till

De moord op Emmett Till, zo vertelt Wikipedia, leidde in de VS uiteindelijk tot de Civil Rights Movement in de VS. Deze film laat zien hoe die gruwelijke moord plaatsvond en hoe zijn moeder omging met die gebeurtenis. Het is eenvoudig om Emmett Till uit gemak 'de George Floyd van de jaren 50' te noemen, maar het doet geen recht aan hoe gruwelijk het was en waar het toe heeft geleid. Helaas, en dat is waardoor ik met een brok in mijn keel de zaal uitliep, heeft het tot veel te weinig geleid. Till draait vanaf eind maart in Nederlandse bioscopen.

6. The Whale

De terugkeer van Brandon Fraser. Hij maakte dit jaar de tour langs de filmfestivals en kreeg overal staande ovaties voor zijn rol in deze film, zelfs op het LFF, waar ovaties geen gewoonte zijn. Fraser speelt een man, vader van een tienerdochter, die enorm overgewicht heeft en zijn huis niet uit komt. De gehele film speelt zich daarom in zijn appartement af, waar we hem zien worstelen met zijn gewicht en het gedrag dat dat gewicht heeft veroorzaakt, de relatie met zijn dochter en zijn enige vriendin die voor hem zorgt. IJzersterke rol van Fraser - de ovaties zijn terecht - en een mooie, gefocuste vertelling van Darren Aronofsky. Te zien vanaf 16 februari.

5. The Banshees of Inisherin

De meest tragische komedie die ik ooit zag, over een tweetal vrienden waarvan de één op een dag de ander de vriendschap ontzegt. Brendan Gleeson en Colin Farrell spelen opnieuw de hoofdrollen in een zwarte komedie van Martin McDonagh, die uiteindelijk gaat over vriendschap, depressie en nalatenschap. Draait vanaf eind januari in Nederlandse bioscopen (en nu al in voorpremières).

4. Triangle of Sadness

Gezien in een volle zaal, wat het beleven van die ene scène tot een hilarische gezamenlijke ervaring maakt. Een satire over de superrijken, die op subtiele, maar ook uiterst platte manier de humor over het publiek uitstrooit. Hoewel ik maanden later nog steeds vind dat het einde wat inzakt (en wellicht te lang duurt) blijf ik deze film van harte aanraden.

3. Glass Onion

Deze film doet precies wat het wil doen: een humorvol moordmysterie dat de puzzel langzaam en onvoorspelbaar compliceert en daarna oplost. Tel daarbij op de sterrencast rondom Edward Nortons domme miljardair en Daniel Craigs tweede (van hopelijk vele) optreden als Benoit Blanc en je hebt gewoon een klassieker.

2. Mass

Vier ouders spreken met elkaar in een kamertje. Twee ouders zijn hun kind verloren; het kroost van de andere twee ouders is daarvan de oorzaak. Uitermate krachtig in z'n simpelheid en de ontroerende vertolking door de vier acteurs. Niemand loopt onverschillig uit de zaal waar deze film wordt vertoond.

1. Everything, Everywhere, All at Once

Dé verrassing van 2022 was die ene multiversumfilm die niét van Marvel was: een knotsgek avontuur rondom een wasserette-eigenaar die de spil is in de strijd tegen een multiversum-bedreigende slechterik. Met bizarre grappen, geweldige vechtchoreografie en steeds weer een nieuwe, vindingrijke gebeurtenis en tóch een coherent verhaal met een mooi einde.