Massamedia bedienen niet de hele massa

Een paar jaar geleden stond er een nieuw liedje bovenaan de Top 2000, de jaarlijkse, door luisteraars van Radio 2 samengestelde, lijst van "de beste mainstream liedjes ooit gemaakt". De nummer één was een Nederlands liedje, van een nieuwe artiest, en ik had er nog nooit van gehoord. In een gesprek tijdens een borrel verklaarde ik dat ik niet wist om welk liedje het gaat.

"Jawel joh, die ken je wel," werd er geruststellend tegengeworpen. "Als je 'm hoort herken je 'm wel." Die uitspraak zou waar kunnen zijn; misschien kende ik het liedje wel, maar wist ik gewoon niet wat de titel of artiest was op het moment dat ik het hoorde. Dat heb ik heel vaak.

Deze week stond er in de krant iets over een actueel onderwerp. Logisch, want daar zijn kranten voor, maar dit was een column die wat zaken rondom dat onderwerp besprak en de columnist maakte de opmerking, aan de lezer, dat deze het specifieke onderwerp mede dankzij de vele talkshows op de Nederlandse televisie nauwelijks kon hebben gemist.

Soms ben ik op feestjes, of borrels, of bijeenkomsten, waar de aanwezigen gezamenlijk terugblikken op een herinnering. Dan wordt er een liedje van vroeger, een meme, of iets van YouTube (van vroeger of iets dat nu trending is) besproken en is een groot deel van de lol dat iedereen weet waar je het over hebt. Want iedereen kent het, natuurlijk. Haha.

Er zit een rode lijn in deze situaties. De aanwezigen (of de columnist) hebben een bepaalde kennis van iets en leven in de veronderstelling dat het gaat om algemeen bekende zaken. Zij kennen zelf dat liedje, hebben zelf de talkshow gezien, delen zelf met veel anderen het linkje naar die video. En ze vinden zichzelf niet uitzonderlijk, dus hun ervaring zal wel voor iedereen gelden, toch?

In al deze gevallen ken ik dat liedje niet, had ik de talkshows niet gezien en heb ik dat onderwerp dus wél 'gemist' en nee, die video kende ik nog niet. Want ik luister niet naar Radio 2, of een andere middle of the road-radiozender. Mijn televisiegedrag bestaat voornamelijk uit het zelf op 'afspelen' drukken bij de dingen die ik wil zien, nieuws haal ik uit de krant en niet van de tv en de social media-algoritmes suggereren bij mij andere linkjes dan bij anderen. Ik deel ook nauwelijks memes via berichtendiensten en men doet dat (dus) ook niet bij mij.

Ik heb wel eens een gesprek met iemand waarin ik verwijs naar een film. De ander heeft die film dan blijkbaar niet gezien en hoewel ik dan soms enige verbazing voel en dus aan de andere kant van de situatie sta, grijp ik dan meestal de kans om die film dan toch zeker even aan te raden. Ik leun niet op de veronderstelling dat een ander dezelfde films heeft gezien als ik. Als ik het omdraai krijg ik wel eens van iemand een reactie in de trant van "heb je die film niet gezien? Ga je schamen" te horen - een duidelijk voorbeeld van hoe je iemand om onbenullige redenen een minderwaardigheidsgevoel kunt willen aanpraten (al vermoed ik in zo'n geval eerder een poging tot het creëren van een meerderwaardigheidsgevoel bij hunzelf). De opvatting dat een film een must-see is hoeft niet samen te gaan met het idee dat iedereen die film dus ook gezien heeft.

Iedereen heeft blinde vlekken. Onze maatschappelijke discussies brengen er continu allerlei aan het licht en dat leidt vaak tot verhitte woordenwisselingen. Maar ze bestaan ook op een meer onschuldig niveau; gewoon niet beseffen dat ook op het gebied van hele triviale dingen een ander misschien andere belevingen en ervaringen heeft, zich bezighoudt met andere culturele tijdsbesteding en dus andere referentiekaders heeft. Ik hoop dat mijn blinde vlekken er zo min mogelijk toe leiden dat ik een ander het gevoel geef er niet bij te horen, of de 'verkeerde' dingen te hebben gekozen als het gaat om vrijetijdsbesteding, maar als ik het toch doe, mag je me naar deze column terugverwijzen. We maken allemaal onze eigen keuzes; daar zijn we allemaal voorstander van, maar laten we ook beseffen dat dat leidt tot verschillende ervaringen. Waar het specifiek gaat om het wel of niet kennen van bepaalde culturele uitingen zou het een aanleiding moeten zijn om elkaar nieuwe, mooie dingen te laten zien, in plaats van elkaar te veroordelen om het gebrek aan kennis.

We zijn een paar jaar verder sinds die editie van de Top 2000, en ik weet nog steeds niet of ik dat liedje ooit heb gehoord. Of hoe het heet, want dat ben ik alweer vergeten. Misschien staat het al niet eens meer in de lijst, of misschien is het al jaren nummer één. Ik gun het de artiest van harte, en de luisteraars ook.